Dr. Zülfikar ÖZKAN

Avukat - Yazar - NLP Trainer

zulfikarozkan@hotmail.com

Sosyal Üstünlük Neden Önemlidir?

Beynimiz, bizi sürekli olarak başkalarıyla kıyaslar. Elimizde olmadan bu kıyaslamaları yaparız. İnsanın doğası gereği kendini başkalarıyla kıyaslaması hayatta kalmasına katkıda bulunur. Bu kıyaslamalar kişiyi kaybedeceği savaşlara girmekten korur.
Beyniniz, sizin başka bireylerden zayıf olduğunuzu gördüğünde kortizol salgılayarak riski hatırlatır.
Bu sayede, hayat mücadelesindeki çıkarlarınızı geliştirme isteğine rağmen geride durursunuz.
Saygı görmek, serotonini tetiklediği için iyi hissettirir. Bu his daha fazla saygı aramamıza sebep olur. Bu durum hayatta kalmamızı teşvik eder.
Bu sebepten her zaman sosyal üstünlüğü ararız. Çünkü sosyal üstünlük serotonin salgısını artırır. Öfkeli olduğumuz zaman ise kortizol artar. Serotonin iyi hissettir. Kortizol ise kötü hissettirir. Kortizol eğer derhal harekete geçmezseniz çok kötü şeyler olacağının duygusudur.
Hayvanlarda üstün oldukları durumları ararlar. Yapılan bir deneyde Alfa Vervet adlı bir maymun, aynalı cam yardımıyla sürüden ayrı tutulur. Bu Alfa maymunu, grubun diğer üyeleri tarafından saygı duyulan bireydir. Bu deneyde Alfa maymunu, türünün tipik baskın alfa tavrını sergilemiştir.  Ama çevredekiler her zamanki gibi boyun eğmemişlerdir. Çünkü ayna onu görmelerini engelliyordu. Bunun sonucunda maymun kötü hissetti ve serotonin oranı düştü. Deney sürdükçe serotonini düşmeye devam etti ve acısı büyüdü. Serotonini yüksek tutmak için ötekilerin ona boyun eğdiğini görmesi gerekiyordu ( Lortta Graziano Bruening, Mutlu Beyin, çev. Ebrar Güldemler, Aganta Yayınları, İstanbul, 2007).
İnsanlar ve hayvanlar kendilerini diğerleriyle kıyaslama ihtiyacı duyarlar. Böylece güçlü olup olmadıklarını anlamak isterler.   Güçlü olduğuna kara vermek yeme dürtüsünden daha fazla baskı yapar.  Bir memeli daha zayıf olduğunu gördüğünde, diğeri yiyene dek kendini tutar. Bir memeli kendisinin daha güçlü olduğunu gördüğündeyse serotonin salgılar ve yemeğe doğru ilerler.
Sosyal üstünlük sosyoekonomik statüden farklıdır.  Dünyanın en zenginleri listesindeki üçüncü kişi,  dört numaraya düştüğünde kendini yaşamsal olarak tehdit altında hisseder. Bunun aksine, düşük sosyoekonomik statüye sahip birisi çevresindekilere sertçe hükmedebilir ve bu konuda kendini iyi hissedebilir.
Sosyal üstünlük taktikleri zenginlik ve statüyle ilgili değildir. Görünüm daha iyi bir örnek olabilir. Tamamen aynı görünen iki kişiden birisi görüntüsüyle saygı uyandırdığını hissederken diğeri tam aksini hissedebilir.  Nörokimyasallarımız kurduğumuz devrelerle oluşan beklentilere bağlıdır.
Beynimiz sosyal üstünlük arayacak şekilde tasarlanmıştır.