İngilizce adı ile ‘United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation = Birleşmiş Milletler Eğitim, İlim ve Kültür Teşkilatı’ 1945 yılında Paris’te 44 ülkenin katıldığı toplantıda alınan kararla 1946 yılında kuruldu.
Kuruluş maksadı; ‘Eğitim, ilim ve kültür alanında milletlerarası işbirliğini gerçekleştirerek dünya barışına katkıda bulunmak’ olarak açıklandı. Özellikle okuma yazma programlarının yanı sıra geniş kapsamlı projelerle ilgilenmektedir. Bu projeler arasında; savaşı ve ırkçılığı önlemek, çevre bilincini geliştirmek gibi konular vardır. Faaliyetleri, ağırlıklı olarak, tek tek ülkelerin bu istikamette çalışmalarını kolaylaştırmaya yöneliktir.
Hâlen Türkiye dâhil 195 üyesi vardır. Filistin’in teşkilata alınması kararı üzerine, 2017 yılında AB, üyeliğinin devam edip etmeyeceği hususunu düşüneceğini açıkladı. Aynı gün İsrail de teşkilattan çekileceğini duyurdu. Her iki ülke, 2019 yılında teşkilattan kesin olarak ayrıldı.
UNESCO, iki yılda bir yaptığı toplantılarda, üye ülkelerdeki maddî ve mânevî kültür eserlerini, dünya mirâsı listesine almaktadır. Listede yer alan Türkiye’deki eserlerden bâzıları şunlardır: Edirne Selimiye Camii, Göbeklitepe, İzmir Târihî Limanı, Safranbolu Evleri;
Dede korkut Hikâyeleri, Dîvânu Lûgati’t-Türk, Hıdrellez Kültürü, Meddah Hikâyeleri, Mevlânâ Semâ Ayinleri, Okçuluk, Semah Gösterileri, Türk Kahvesi ve diğerleri.
UNESCO beynelmilel bir kuruluştur. Bu özelliği sebebiyle ülkelerin millî değerleri koruma altına alınırken, ‘kültür endüstrisi’ etiketi altında millî kültürleri törpülemek, zayıflatmak, milletlere genç nesiller yoluyla entarnasyonal kültürü benimsetmek gibi düşüncelerinin bulunduğu göz ardı edilmemelidir.