Oğuz ÇETİNOĞLU

Ekonomist, Araştırmacı-Yazar

ocetinoglu1@gmail.com

Selâhaddin Eyyübi’nin Zaferi

Suriye Atabegliği’nin en büyük komutanı Selâhaddin Eyyübi, 9 Temmuz 1187 târihinde Hittin Zaferi’ni kazandı. Bu zaferle Selâhaddin Eyyübi, Bizans’a bağlı Kudüs Haçlı Krallığı’nın elindeki Akka Kalesi’ni fethetti ve Kudüs Hıristiyan Krallığı’nı târih sahnesinden sildi.

Atabeg, Suriye Atabegliği:

Selçuklu Türklerinde, şehzâdeleri eğitmekle görevli kişilere atabeg denilirdi. Atabegler daha sonra kendilerine tahsis edilen vilâyetlerin yöneticisi olurlar, çevre ülke veya beyliklerden toprak fethederek, yönetimleri altındaki bölgeyi genişletirlerdi. Atabeglerin çocukları ölen babasının yerine geçer, Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı yarı bağımsız bir statü kazanırlardı. Osmanlı Devleti’nde, benzer görevi yapan kişilere ‘lala’ denilir, ancak lala unvânına sâhip kişilerin bağımsız veya yarı bağımsız devlet yöneticisi olmaları söz konusu edilmezdi.

Büyük Selçuklu Devleti'nin güçlü olduğu dönemlerde, atabegler sultanın hâkimiyeti altında kaldılar. Fakat özellikle Sultan Sencer'in 1157 yılında ölümünden sonra Büyük Selçuklu Devleti yıkılınca, atabegler, naibi oldukları şehzadelerin yerine kendi egemenliklerini kurdular. Atabeglik babadan oğula geçer oldu, atabeg soyları oluştu. En ünlü atabeg soyları Begteginliler, İldenizliler, Salgurlular, Togteginliler ve Zengilerdir. Bunlar Büyük Selçuklu Devleti zayıflayınca bağımsızlıklarını ilân edip beylikler kurmuşlardı. Atabeglik bir unvan olarak Anadolu Selçukluları, Harezmşahlar, Eyyubiler, Memlûkler ve Safevilerde de vardı.

Selâhaddin Eyyübî’nin babası Necmeddin Eyyup bin Şâdi, Irak ve Suriye Selçuklu Devletlerinin hizmetinde askerlik yapmış bir Türk ailesinden geliyordu. Eyyup, Şam Vâliliği’ne tâyin edilince, kardeşinin de desteğini alarak Haçlılara karşı Suriye’nin birliğini sağladı. 1173 yılında Eyyup ölünce, oğlu Selâhaddin Eyyubî,  Suriye Valisi oldu. Hükmettiği topraklar; Suriye’nin bir bölümünü, Irak’ın yukarı kesimlerini, Mısır ve Yemen topraklarını kapsıyordu. Başlangıçta Suriye Atabegliği olarak anılan yönetim birimi, Selâhaddin Eyyübi’nin başarıları sebebiyle yarı bağımsız konuma erişti ve Eyyübî Devleti olarak anıldı. Eyyübî Devleti, 1250 yılında taht varisleri arasında paylaşılmış ve Eyyubî Meliklikleri hâline gelmişti. Meliklikler, Moğol Kökenli İlhanlılar ve İran kökenli Akkoyunlular tarafından ortadan kaldırıldı.