İttihatçı Bir Fedâkâr ve İttihatçı Bir Millî Teşkilât
Hasan Ali Polat ve Osman Akandere’nin telif ettiği kitap 13,5 X 21 santim ölçülerinde 316 sayfadır. Arka kapak yazısı:
Bu kitap; Mondros Mütârekesi’nin hemen öncesinde İttihatçılar tarafından kurulan ve millî direnişin membaı mâhiyetindeki Karakol Cemiyetini ele almanın yanında Mütâreke’yle birlikte Enver Paşa ve Talât Paşa gibi İttihatçıların yurtdışına çıkışları sonrasında geride kalan İttihatçılar içerisinde öne çıkan Karakol liderlerinden Galatalı Şevket’in hayat hikâyesini okuyucunun bilgisine sunuyor. Karakol Cemiyeti’nin; kuruluşundan 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgaline kadar geçen zaman dilimi içerisinde memleketin istiklâli uğruna giriştiği mücâdeleyi, halkı bilinçlendirme çalışmalarını, istihbarat faaliyetlerini, millî direnişe silâh-ceplıâne ve sâir yönlerden katkılarını, Rum ve Ermeni çetelerinin zulümlerine karşı millî muharebe çeteleri teşkilini, Özbekler Tekkesi’nden başlayarak Anadolu’ya gerçekleştirilen subay ve münevver geçişlerini, Anadolu’daki Millî Mücâdele hareketi ve Mustafa Kemal Paşayla ilişkilerini detaylandırıyor. Ayrıca Galatalı Şevket’in özellikle Mütâreke’den sonra Karakol liderlerinden biri olarak faaliyetlerini öne çıkarıyor. Çünkü işgal altındaki İstanbul ile Anadolu’daki Millî Mücâdele hareketi arasındaki iletişim Şevket Bey aracılığıyla sağlanıyor... Anadolu’ya Özbekler Tekkesi vasıtasıyla gerçekleşen geçişler “Beni İsa gönderdi” parolasıyla başlıyor ki bu parola ile ifâde edilen Şevket Bey’dir.
Kısa zamanda teşkilâtlanma çalışmalarını tamamlayan Karakol Cemiyeti'nin Millî Mücadele'ye yaptığı en büyük hizmet, İstanbul'dan Anadolu'ya silah ve cephâne ile subayların kaçırılmasını sağlaması, İngiliz Muhipleri Cemiyeti gibi kuruluşların planlarını ve faaliyetlerini Mustafa Kemal Paşa'ya haber vermesi olmuştur. Ancak Cemiyet, Bolşevikler ile gizli ilişkilere girmesi ve kendi başına Millî Mücadele'yi sâhiplenme çalışmalarında bulunması sebepleriyle Anadolu Ordusu kadrosuna alınmamış, 16 Mart 1920 târihinde İstanbul'un Îtilaf Devletleri tarafından işgali sırasında da liderlerinin tutuklanmaları ile büyük bir darbe yemiş ve son olarak da Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin kararlarını uygulamak için seçilen Heyet-i Temsiliye'nin emri üzerine faaliyetlerine son verilmiştir.
Kitap üç bölümden oluşuyor: Birinci bölümde: Galatalı Şevket’in doğumu, eğitim hayatı, orduda üstlendiği vazifeler, aldığı nişan ve madalyalar, hayat hikâyesi; ikinci bölümde: Cemiyetin kuruluşu, teşkilât nizamnâmesi, İstanbul’daki direnişe katkıları, millî kuvvetleri desteklemek gayesi ile giriştiği hareketler ve Heyet-i Temsiliye ile ilişkileri, üçüncü bölümde: İstanbul’un işgali sonrasında Galatalı Şevket’in Malta’ya sürgün edilmesini ve buradaki hayatını, memlekete geri dönüşünü ve İzmir suikastı çerçevesinde tevkif edilmesi olayları anlatılıyor.
***
Bilindiği gibi İzmir Suikastı; 16 Haziran 1926 târihinde, Mustafa Kemal Paşa’yı öldürmek maksadıyla tertip edilmiştir. Önceden haber alındığı için tertipçileri; suç araçları olan bomba ve silahlarıyla birlikte Sakız Adası’na kaçarken yakalandı. Bunlar, Terakkiperver Fırkası’na mensuptu. Aatatürk’e suikast yaparak hükümeti devirmeyi ve yönetime el koymayı plânlamışlardı. 13 Temmuz 1923 târihinde açıklanan karara göre; Kâzım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Cafer Tayyar paşalar suçsuz bulundu. Şükrü, Abidin, Rüştü Paşa, Miralay Arif (Ayıcı), İsmail Canbulat, Halis Turgut, eski milletvekillerinden Ziya Hurşit, Hafız Mehmet ile Sarı Efe Edip, Laz İsmail, Gürcü Yusuf, Çopur Hilmi ve emekli veteriner Râsim idam edildiler.
***
Galatalı Şevket Bey, İttihat ve Terakki Cemiyeti mensubudur. Bir ittihatçı olarak meşrutiyet mücâdelesini destekleyen, hürriyetçi ve meşrutiyetçi olduğu için 1905 yılında Edirne ve İstanbul’da hapse atılmış Dîvân-ı Harpte muhakeme edilip berat etmiştir. İkinci Dünyâ Savaşı’nın sonuna doğru ‘harbin kaybedileceği anlaşılınca ‘yeniden mücâdele azmindeki isimlerden biridir. Şüphesiz vatansever bir insandır. Ancak, Erzurum Kongresinden sonra Karakol Cemiyeti Teşkilât Nizamnâmesi’nin Erzurum ve çevresinde dağıtılmak istenmesi sebebiyle yolları ayrılmıştır. Ayrıca Meclis-i Mebusan’ın açılması hususunda görüş ayrılıkları vardır. Bir nevi Osmanlı Cihan Devleti’ndeki şehzâde kavgalarını andırır tehlikeli durumların yeniden yaşanması endişesi ile birlik sağlanamamıştır. Karakol Cemiyeti’nin kendisini feshetmesi ise Galatalı Şevket Bey’in fedâkâr bir insan olduğunu ortaya koyuyor.
Eserin 244-260. sayfaları arasında, kaynaklar başlığı altında 500’e yakın kitap ve belgeden faydalanıldığı anlaşılıyor.
262-306. sayfalarda ise ‘Ekler’ başlığı altında faydalanılan diğer kaynakların listesi yer alıyor. Sonraki 16 sayfada ise, kitapta adı geçen şahıslarla şehirlerin sayfa numaraları belirtiliyor ki bu tip kitapların olmazsa olmazıdır.
Konu hakkında yeterli ölçüde kitap ve makale telif edilmediği için az bilinen bir konu, bütün teferruatı ile ve inandırıcı bir üslupla okuyucuya sunuluyor.
HASAN ALİ POLAT: 1983’te Konya’nın Taşkent ilçesine bağlı Çetmi köyünde doğdu. İlkokulu Çetmi’de, ortaöğrenimini ise Taşkent’te tamamladı. 2004’te Samsun On dokuz Mayıs Üniversitesi Ordu Fen-Edebiyat Fakültesi Târih Bölümünden mezun oldu. 2008’de Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Târihi Ana İlim Dalında yüksek lisansını, 2018’de Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Târih Ana İlim Dalında doktorasını tamamladı. 2008’de Selçuk Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak vazifeye başladı. Hâlen aynı Üniversitenin Edebiyat Fakültesi Târih Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmakta; Yakın Çağ Târihi, özellikle de Meşrutiyet ve Millî Mücadele Dönemi üzerine çalışmalarına devam etmektedir.
Yazarın Diğer Eserleri:
Yakup Cemil: Hayatı ve Divan-ı Harp Sorgu Tutanağı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2022. Ahmet Selahattin Bey, Makedonya Meselesi ve Balkan Harb-i Ahîri, Yedisu Yayınları, İstanbul 2021. Meşrutiyet Dönemi’nde Siyîsî Sürgünler, Türk Târih Kurumu Yayınları, Ankara 2020. Damat Ferit Paşa Hükümetlerinin Millî Mücadele Karşıtı Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2011. (Osman Akandere’yle birlikte).
OSMAN AKANDERE: 1959’da Konya’nın Akşehir ilçesinde doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Akşehir’de tamamladı. 1979 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Târih, Coğrafya Fakültesi Târih Bölümü Yakın Çağ Târihi Anabilim Dalından mezun oldu. 1981 yılında Millî Eğitim Bakanlığı Konya Yabancı Diller ve Meslek Yüksekokulunda bir yıllık öğretmenlikten sonra 1982 yılında Selçuk Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1987 yılında Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakın Çağ Târihi Anabilim Dalında yüksek lisansını, 1992 yılında da Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Târihi Anabilim Dalında doktorasını tamamladı. Hâlen Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesinde profesör olarak görev yapmakta, Millî Mücadele Târihi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yılları ve Türk siyasi hayatı üzerinde çalışmalarına devam etmektedir.
Yazarın Diğer Eserleri:
Köy Enstitülerine Dair -Yazılmayanlar, Bilinmeyenler, Konuşulmayanlar, Eğitim Yayınevi, Konya 2022. (Nihal Yıldız ve Seher Esinle birlikte). Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyetine Konya, Eğitim Yayınevi, Konya 2016. Atatürk'ün Seçim Yolu ile Üstlendiği Vazifeler, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015. Damat Ferit Paşa Hükümetlerinin Millî Mücadele Karşıtı Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2011. (Hasan Ali Polat'la birlikte). Dr Amali Rıza Bey ve Millî Mücadele'deki Hizmetleri, Temel Yayınları, İstanbul 2008. (Feridun Ata’yla birlikte). Millî Şef Dönemi, Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler (1938-1945), İz yayıncılık, İstanbul 1998.